Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Έλον Μασκ έχουν καταφέρει να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει να είσαι «ηγέτης» στη σύγχρονη εποχή.
Σε έναν κόσμο γεμάτο προκλήσεις, όπου η κλιματική αλλαγή, οι κοινωνικές ανισότητες και η τεχνολογική επανάσταση απαιτούν ηγέτες με όραμα και ικανότητες, δύο άνθρωποι ξεχωρίζουν ως τα απόλυτα σύμβολα της εποχής μας: ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Έλον Μασκ. Όχι γιατί έχουν λύσει κανένα από τα παραπάνω προβλήματα, αλλά γιατί κατάφεραν να κάνουν τη φασαρία γύρω από τον εαυτό τους πιο σημαντική από το ίδιο το πρόβλημα. Ας ρίξουμε μια ματιά στους «μεγάλους σωτήρες» μας.
Τραμπ: Ο Μάγος της Πολιτικής Σαπουνόπερας
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν ήταν ποτέ απλά ένας πρόεδρος. Ήταν το δώρο που συνεχίζει να προσφέρει γέλιο – ή δάκρυα, ανάλογα με την οπτική σας – στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Το «Make America Great Again» δεν ήταν απλώς σύνθημα· ήταν μια εκπληκτική υπενθύμιση ότι μπορείς να κερδίσεις εκλογές με καπέλα και αυτοκόλλητα, χωρίς να μπεις στον κόπο να παρουσιάσεις ουσιαστικές πολιτικές προτάσεις.
Η πολιτική του; Ένα αμάλγαμα συνθημάτων, tweet και θυμού. Από τον «υπέροχο» τείχος στα σύνορα που θα χρηματοδοτούσε το Μεξικό (σας ευχαριστούμε για την ακρίβεια, Ντόναλντ) μέχρι τη γεωπολιτική μαεστρία του να «αγαπάει» αυταρχικούς ηγέτες, ο Τραμπ απέδειξε ότι μπορείς να κάνεις διπλωματία με την ίδια ευκολία που παίζεις Monopoly.
Αλλά ας είμαστε δίκαιοι: κανείς δεν θα ξεχάσει την καινοτομία του να χρησιμοποιεί το Twitter σαν προσωπικό του τηλεβόα. Ποιος χρειάζεται συνεντεύξεις Τύπου ή σοβαρές ανακοινώσεις όταν μπορείς να μοιραστείς σκέψεις όπως «Covfefe» και να αφήσεις τον κόσμο να αναρωτιέται τι σημαίνει; Και βέβαια, όταν τελικά το Twitter του «έκοψε τον ήχο», ο Τραμπ απέδειξε ότι η ελευθερία του λόγου ισχύει μόνο όταν ο λόγος είναι δικός του.
Όσον αφορά τα «εναλλακτικά γεγονότα», ποιος χρειάζεται την αλήθεια όταν μπορείς να πλάσεις τη δική σου; Από το πλήθος της ορκωμοσίας του (το μεγαλύτερο όλων των εποχών, σύμφωνα με τον ίδιο) μέχρι την αμφισβήτηση των εκλογών που έχασε, ο Τραμπ έβαλε την υπογραφή του στην εποχή της μετα-αλήθειας.
Μασκ: Ο Θεός του Διαστήματος… και του Twitter
Και τώρα, περνάμε στον άλλο «σωτήρα» μας, τον Έλον Μασκ. Αν ο Τραμπ είναι ο μάγος της πολιτικής σαπουνόπερας, ο Μασκ είναι ο ιερέας του μέλλοντος – ή τουλάχιστον έτσι θα ήθελε να πιστεύουμε. Με υποσχέσεις για αποικίες στον Άρη, αυτοκίνητα που οδηγούν μόνα τους και «ευφυή» τσιπάκια στον εγκέφαλο, ο Μασκ κατάφερε να γίνει ο αγαπημένος κάθε φιλόδοξου επενδυτή. Αλλά, ας είμαστε ειλικρινείς: η μεγαλύτερη επιτυχία του δεν είναι τα επιτεύγματά του, αλλά η ικανότητά του να πουλάει όνειρα.
Η αγορά του Twitter ήταν η απόλυτη επίδειξη της ιδιοφυΐας του. Ποιος άλλος θα αγόραζε μια πλατφόρμα για 44 δισεκατομμύρια δολάρια και στη συνέχεια θα την μετέτρεπε σε πεδίο μάχης για memes, παράνοια και απολύσεις; Παρουσίασε την εξαγορά ως μάχη για την «ελευθερία του λόγου», αλλά το μόνο που πέτυχε ήταν να αποδείξει ότι το χάος μπορεί να είναι και αυτό ένα είδος διασκέδασης.
Και ενώ υπόσχεται «έξυπνα» τεχνολογικά θαύματα, η καθημερινότητα στις εταιρείες του είναι γεμάτη προβλήματα. Από τα προβλήματα παραγωγής στην Tesla μέχρι τους εργαζόμενους που απολύονται μέσω email, ο Μασκ αποδεικνύει καθημερινά ότι η ηγεσία του είναι τόσο χαοτική όσο και τα tweets του.
Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, την «ταπεινότητά» του. Ποιος άλλος δισεκατομμυριούχος θα αφιέρωνε τόσο χρόνο για να τσακώνεται με τυχαίους ανθρώπους στο Twitter; Αν αυτό δεν είναι απόδειξη του πόσο «προσγειωμένος» είναι, τότε τι είναι;
Οι Σωτήρες της Εικόνας
Ο Τραμπ και ο Μασκ έχουν καταφέρει να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει να είσαι «ηγέτης» στη σύγχρονη εποχή. Δεν χρειάζεσαι ουσιαστική στρατηγική, γνώση ή ακόμα και κοινή λογική. Αρκεί να έχεις ένα μεγάλο μικρόφωνο (ή έναν λογαριασμό στο Twitter) και την ικανότητα να πείθεις τον κόσμο ότι είσαι πιο σημαντικός από ό,τι πραγματικά είσαι.
Ο ένας μας έμαθε ότι η πολιτική μπορεί να είναι τόσο χαοτική όσο ένα ριάλιτι, και ο άλλος ότι το μέλλον μπορεί να μοιάζει με ταινία επιστημονικής φαντασίας χαμηλού προϋπολογισμού. Μαζί, είναι οι απόλυτοι πρωταγωνιστές μιας εποχής όπου η εικόνα έχει μεγαλύτερη σημασία από την ουσία.
Εμείς, το Κοινό του Χάους
Ίσως το πιο ειρωνικό είναι ότι οι Τραμπ και Μασκ δεν είναι το πρόβλημα. Είναι το αποτέλεσμα. Είναι το προϊόν μιας εποχής όπου η πολιτική και η τεχνολογία δεν είναι πλέον εργαλεία για την πρόοδο, αλλά σκηνικά για την αυτοπροβολή. Και εμείς, το κοινό τους, χειροκροτούμε ή χλευάζουμε, αλλά σπάνια απαιτούμε κάτι καλύτερο.
Στο τέλος της ημέρας, ο Τραμπ και ο Μασκ είναι απλώς οι καθρέφτες μιας κοινωνίας που λατρεύει το θέαμα. Και αυτό, ίσως, είναι το πιο θλιβερό από όλα. Ίσως δεν τους αξίζει η ευθύνη που τους δίνουμε, αλλά σίγουρα μας αξίζουν τα αποτελέσματα της «ηγεσίας» τους.
Ιωάννης Μπαξεβάνος – Φιλόλογος